Drewno martwych drzew jest bankiem różnorodności biologicznej oraz wzorem do obserwacji naturalnych procesów zachodzących w przyrodzie. Stanowi ważny element ekosystemu, który wpływa korzystnie na fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby.  Stwarza dobre warunki do rozwoju wielu organizmów.

Akumulacja węgla ma miejsce tylko w czasie życia roślin drzewiastych, podczas fotosyntezy. Po śmierci drzewa (krzewu) następuje, wraz z jego rozkładem, powolne uwalnianie się tego pierwiastka. Jednak przez długie lata węgiel ten jest zmagazynowany w martwym drewnie, co jest bardzo istotne dla globalnego bilansu węgla w atmosferze.

Większość zagrożonych i ginących gatunków leśnej fauny związana jest, przynajmniej w części swojego cyklu życiowego, ze starymi drzewami w rożnym stanie fizjologicznym (od zdrowych, poprzez zamierające na pniu, do martwych), drzewami dziuplastymi i pniakami. Pozostawianie takiego drewna w lasach gospodarczych pozwala zachować ciągłość warunków bytowania gatunkom saproksylicznym. Podczas cięć sanitarnych drzewa zahubione są pozostawiane, ponieważ stanowią potencjalne miejsce powstawania dziupli, które są bardzo ważne dla ochrony fauny, pozostawiane są również wszystkie drzewa dziuplaste.

GATUNKI SAPROKSYLICZNE (saproksylobionty, saproksylofagi) są to głównie owady uzależnione od martwego drewna albo od innych organizmów  związanych z tym środowiskiem. W różnych stadiach rozwojowych, najczęściej larwalnych, gatunki te żywią się butwiejącym drewnem, próchnem i całą materią organiczną wytworzoną w tym środowisku.

Zasiedlanie martwego drewna przez np. chrząszcze jest dynamicznym procesem. Wraz z postępującym procesem rozkładu obumarłego drzewa zmieniają się gatunki chrząszczy (Coleoptera). Na początku pojawiają się gatunki preferujące świeże tkanki, później wymagające nieco rozłożonego surowca drzewnego a na końcu potrzebujące miękkiego, mocno rozłożonego substratu przez grzyby. Na jednym drzewie w trakcie całego procesu rozkładu może rozwinąć się nawet kilkadziesiąt gatunków chrząszczy.

Przykładem saproksylicznego chrząszcza jest pachnica dębowa (Osmoderma eremita Scop.), która została objęta ścisłą ochroną gatunkową. Chrząszcz ten jest ściśle związany z dziuplastymi drzewami gatunków liściastych, zasobnych w wypróchniałe drewno. Nazwa „pachnica" (lub Osmoderma, czyli „pachnąca skóra") nawiązuje do śliwkowo-morelowego zapachu wydzielanego przez tego chrząszcza, który został zidentyfikowany jako feromon płciowy wytwarzany przez samce w celu zwabienia samic (Larsson i in., 2003). Drugi człon nazwy naukowej gatunku, tj. eremita, nawiązuje do faktu, że pachnica zamieszkuje dziuple drzew. Autorowi nazwy naukowej (Scopoli, 1763) skojarzyły się pachnice z eremitami, pustelnikami, którym zdarzało się mieszkać w wypróchniałych pniach wielkich drzew.  Więcej na temat ochrony pachnicy dębowej znajduje się tutaj >>> kliknij.

Drzewa i rozkładające się drewno to ostoje i siedliska tysięcy leśnych organizmów (bakterii, grzybów, glonów, porostów, roślin naczyniowych, mięczaków, owadów, płazów, gadów, ptaków i drobnych ssaków). Organizmy te są zagrożone m.in. wtedy, gdy zbyt rygorystycznie usuwa się z lasu posusz, złomy i wywroty, spala resztki pozrębowe czy gałęzie. Wydzielający się posusz czynny powinien być monitorowany, a jego ilość nie może powodować wzrostu zagrożenia ze strony szkodników wtórnych, co mogłoby w konsekwencji doprowadzić do rozpadu drzewostanu.

Leśnicy mając na celu ochronę różnorodności biologicznej pozostawiają w lesie drewno martwych drzew w różnych stadiach rozkładu, uwzględniając przy tym uwarunkowania przyrodnicze, ekonomiczne i społeczne. A o ilości martwego drewna pozostawianego w lesie decyduje nadleśniczy. W  drzewostanach o krótkim okresie odnowienia (zręby zupełne) pozostawia się fragmenty starodrzewu wraz z  nienaruszonymi warstwami dolnymi aż do ich naturalnego rozpadu.

Powierzchnia pozostawionych fragmentów starodrzewu nie powinna być jednostkowo mniejsza niż 6 arów i łącznie nie większa niż 5% powierzchni manipulacyjnej pasa zrębowego, strefy lub smugi.

Nie jest konieczne pozostawienie fragmentów starodrzewu w przypadkach: zagrożenia trwałości lasu i bezpieczeństwa ludzi, na powierzchniach zrębów mniejszych niż 1 ha, w przypadku bloku upraw pochodnych, jeśli stanowią je gatunki drzew, dla których założono dany blok.

Źródła:

1. Instrukcja ochrony lasu, tom I, II, 2012.

2. Martwe drewno w lesie i jego znaczenie dla różnorodności biologicznej ekosystemu, Michał Piotrowski, Biblioteczka Leśniczego: zeszyt 312, 2010.

3. Drugie życie drzewa red. Jerzy M. Gutowski, 2004.

4. Saproksyliczne chrząszcze, Jerzy M. Gutowski, 2006.

5. Zasady hodowli lasu, 2012.